سنگ فیروزه یک از سنگ‌هایی است که در طول تاریخ بسیار مورد توجه انسان‌ها بوده است. دلیل این توجه بسیار به قدمت خاص و ویژه فیروزه، رنگ فیروزه، خاصیت فیروزه و خواص سنگ فیروزه بر می‌گردد.
در این مقاله در مورد مواردی همچون سنگ فیروزه چیست، تاریخچه سنگ فیروزه، کاربرد سنگ فیروزه، منابع فیروزه در جهان، نام‌گذاری سنگ فیروزه، انواع سنگ فیروزه، رنگ سنگ فیروزه و خواص سنگ فیروزه از بعد روحی، روانی و درمانی اشاره می‌کنیم.
سنگ فیروزه چیست؟
فیروزه کانی از جنس فسفات آبدار آلومینیوم و مس با ساختار بلوری کج وجهی است. شفافیت کدر و مومی شکل سختی آن در درجه ۵ یا ۶ می‌باشد. این سنگ تحت تاثیر محلول‌های اسیدی در محیط آبی شکل می‌گیرد و به صورت توده‌های فشرده با رگه‌های جداگانه در داخل شکاف سنگ به صورت گرد یا قلوه‌ای شکل موجود است.
از نظر آب و هوایی فیروزه در مناطق خشک یافت می‌شود و از هر منطقه جغرافیایی در مناطقی وجود دارد که فعالیت‌های آتشفشانی و حرارت زمین در آنجا ریشه‌ای داشته باشد. هر چه سنگ فیروزه دارای خط‌های کمتری باشد درصد خلوص بیشتر دارد و در نتیجه سختی و استحکام آن بیشتر است به همین دلیل نقش‌دار کردن و تراش دادن آن نیز سخت‌تر می‌شود و برای این کار از ابزار پیشرفته‌تری باید استفاده کرد.
تاریخچه سنگ فیروزه | کاربردهای سنگ فیروزه در تاریخ
برای سنگ فیروزه تاریخچه‌ای در حدود چهار یا پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح را معتبر می‌دانند. دلیل این تشخیص سن، کاوش‌های باستان‌شناسان بوده و همچنین در حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح حاکمان مصری از این سنگ به عنوان تزیین برای نمایش طلسم و دفن کردن آن همراه مومیایی‌های خود استفاده می‌کردند. تاریخچه فیروزه در ایران را به حدود چهار هزار سال قبل می‌دانند.
استفاده از فیروزه در اروپا بر می‌گردد و قرن چهاردهم که کلیسای کاتولیک از آن در ساخت جواهرات بهره برده می‌شده است.
در کشور ایران از فیروزه برای تزیین اشیا، مساجد، داخل و خارج بسیاری از بناهای مهم استفاده شده. با نگاهی ساده به بناهای مهم داخل کشور می توان این سنگ را مشاهده کرد. همچنین با راه یافتن این سنگ به کشور هندوستان در بنای تاج محل از فیروزه استفاده شده است. بر اساس باورهای قدیمی سنگ فیروزه را نمادی از بهشت خدا بر روی زمین می‌دانستند. همچنین در منطقه قفقاز و سراسر آسیای میانه سنگ فیروزه را در مقبره ثروتمندان یافت کرده‌اند.
منابع فیروزه در جهان
محل پیدایش و منابع فیروزه در جهان
سنگ فیروزه را در کشورهای چین، مصر، منطقه تبت، ایران و جنوب غربی آمریکا می‌توان پیدا کرد. همه فیروزه‌ها در این مناطق به یک رنگ نیستند اما از نظر شکل ظاهری تقریباً به یک شکل هستند.
معادن سنگ فیروزه در ایران در منطقه‌ی شهر نیشابور، شهر دامغان و شهر کاشمر وجود دارد.
نام‌گذاری سنگ فیروزه
در مورد نام فیروزه حدس و گمان‌های بسیاری وجود دارد. دلیل این نامگذاری‌های بسیار وجود فیروزه در کشورهای مختلف بوده است. ایرانیان این سنگ را پیروزه می‌نامیدند به معنای پیروزی، اعراب آن را فیروزه نام گذاشته‌اند. این سنگ در ترکیه، فرانسه و دیگر کشورها وجود داشته است و در هر کشور نام مخصوص به خود را داشته.
بسیاری از کشورهای اروپایی ریشه این سنگ را در ترکیه می‌دانند. دلیل این ادعا این است که سنگ فیروزه از طریق ترکیه به اروپا صادر می‌شده، به همین دلیل این سنگ را از ترکیه می‌دانند.
ملاک دسته‌بندی سنگ فیروزه
فیروزه رو بر اساس 3 ویژگی مختلف دسته‌بندی می‌کنند. در ادامه با این ملاک‌ها و انواع دسته‌بندی‌ها آشنا می‌شویم:
رنگ
یکی از 3 فاکتور اصلی جهت دسته‌بندی انواع این سنگ رنگ آن است. دلیل این موضوع نیز این است که این سنگ دارای طیف رنگی گسترده‌ای است. رنگ‌های آبی تیره، سبز پررنگ و آبی کمرنگ از مطرح‌ترین رنگ‌های فیروزه است.
نکته: هرچه رنگ آبی تیره به سبزه نزدیک‌تر باشد، ارزش سنگ فیروزه بیشتر است.
معدن
سنگ فیروزه در مناطق بسیاری از جهان استخراج می‌شود. اما معادن ایران، تبت، آمریکا و مصر جزو ارزشمندترین مناطق جهت استخراج فیروزه است. مهم‌ترین معادن فیروزه در ایران معادن نیشابور است که از نظر تجاری ارزش بسیاری دارد. همچنین فیروزه دامغان و کرمان نسبت به فیروزه نیشابور کیفیت پایین‌تری دارد.
شکل ظاهری
این موضوع معمولا در کشورهای عربی مرسوم است. از این سنگ در شکل کلی دو نوع عجم و شجر موجود است که در بخش بعد به شکل مفصل‌تری بررسی می‌شود.
انواع سنگ فیروزه
سنگ فیروزه چند نوع دارد:
- سنگ فیروزه شجر
- سنگ فیروزه عجم
این نوع از سنگ فیروزه تنها و تنها در ایران یافت می‌شود. در واقع با توجه به نوع معادن موجود در ایران و مواد تشکیل دهنده که از خاک و املاح و مواد موجود در آن است فیروزه به این شکل و ساختار تشکیل می‌شود. همچنین نوع واکنش شیمیایی و دما نیز در این فرآیند نقش مهمی ایفا می‌کنند. حال جدا از تشکیل آن، سنگی فیروزه عجم در شکلش هیچ خط و نقشی مشاهده نمی‌کند و به صورت کامل و یکدست می‌باشد. زیبایی این موضوع زمانی که این سنگ را صیقل می‌دهند به وضوح مشهود می‌شود.
گردنبند از سنگ فیروزه
از بعد ارزش و قیمت هم با توجه به همین مسئله تفاوت بسیاری با دیگر انواع سنگ فیروزه دارد. به شکلی که برای خرید و بهره بردن از این سنگ حدود 3 تا 5 برابر دیگر انواع فیروزه نیاز به هزینه کردن است. در این میان نوع نیشابوری از دو نوع معروف دیگر یعنی کرمان و دامغان نیز ارزش بیشتری را داراست. در بخش‌های قبل نمونه‌ای از انگشتر فیروزه نیشابور رو برای مشاهده قرار دادیم. می‌توانید مشاهده نمایید.
- سنگ فیروزه ماتریکس
- فیروزه تار عنکبوتی
تفاوت فیروزه عجم با شجر
سنگ فیروزه عجم در ایران و سنگ فیروزه شجر در کشورهای اروپایی مرسوم است. تفاوت فیروزه را می توان در رنگ، نقش و کیفیت آن مشاهده کرد.
فیروزه عجم بدون رگه و یکدست است و بهترین نوع آن در ایران یافت می‌شود. فروش آن به صورت عددی و بسته به میزان اندازه، رنگ، وزن از هزار تومان تومان تا چند میلیون تومان متغیر است. بهترین رنگ این سنگ آبی آسمانی است که دارای محبوبیت بسیاری است.
رنگ سنگ فیروزه
رنگ سنگ فیروزه آبی آسمانی و یا آبی تیره است. قیمت فیروزه از ارزان تا گران متغیر است.
وجود رگه‌های قهوه‌ای رنگ در روی فیروزه به اندازه‌ی دو سانتی‌متر از کانی لیمونیت وجود ذرات ریز ماسه سنگ یا رگه‌های اکسید منگنز یا یشم است که این رگه‌‌ها به رنگ خاکستری سیر در می‌آورند و به این نوع سنگ، سنگ فیروزه ماتریکس گفته می‌شود.
همین سنگ را با رگه‌های سیاه رنگ، فیروزه تار عنکبوتی می‌نامند.
رنگ فیروزه‌ای، رنگ جذاب و فیروزه‌ای به دلیل وجود عنصر مس در این سنگ است. اگر محل استخراج سنگ فیروزه، میزان مس بیشتری داشته باشد رنگ آن زیباتر و به رنگ آبی آسمان خواهد بود. تغییر رنگ فیروزه از آبی به سبز به دلیل از دست دادن آب به دلیل گذر زمان است.
دلیل علمی آن نیز نسبت آهن به مس است که پایین آمده است.
انگشتر فیروزه نیشابور
خواص سنگ فیروزه
همانطور که می‌دانید سنگ فیروزه یکی از پرطرفدارترین سنگ‌های زینتی و قیمتی است که در ساخت انواع جواهرات و زیورآلات استفاده می‌شود. اما در اینجا قصد داریم به طور خاص به بررسی خواص سنگ فیروزه بپردازیم.
در بعضی از منابع خواص درمانی زیادی برای سنگ فیروزه در نظر گرفته‌اند که بهتر است برای تقویت بعضی از ارگان‌های بدن از آن استفاده کنیم و حتی برای درمان بعضی از بیماری‌ها نیز کاربرد دارد.
سنگ فیروزه برای تقویت چشم، کمک به عملکرد دستگاه گردش خون، درمان مشکلات کبدی، کمک به دسنگاه تنفسی والتهابات ریه، مبارزه با افسردگی و … کاربردهای بسیار زیاد و موثری دارد.
این سنگ به دلیل رنگ‌های زیبا و شادی که دارد بسیار شادی‌آور و درخشنده است و همچنین در مقابل استرس و یا حتی مشکلاتی که به کمبود اکسیژن و یا مسمومیت خونی مربوط می‌شوند کاربرد دارند.
یکی از نکات بسیار جالبی که در منابع زیادی به آنها اشاره شده است این است که سنگ فیروزه در زمان وقوع اتفاقی ناخوشایند و یا بیماری برای فردی که از آن استفاده می‌کند، دچار تغییر رنگ و یا حتی ترک بر روی آن می‌شود.
در امپراطوری ایران باستان از سنگ فیروزه آبی آسمانی به عنوان دستبند و گردنبند برای محافظت از افراد در مقابل بلایای طبیعی و چشم زخم استفاده می‌کردند و آنها باور داشتند که نگاه کردن به فیروزه باعث افزایش بینایی چشم و زیبایی می‌شدند.
امروزه برای فیروزه خواصی همچون درمان بیماری‌های تنفسی، از بین بردن التهاب حنجره، تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش استرس را بر می‌شمارند.
در مجموع این سنگ انرژی منفی را دور می کند و حال صاحب خود را بهبود می‌بخشد.
از دید احساسی خواص سنگ فیروزه را گویند: سنگ عشق است و باعث ایجاد محبت میان زوج‌های جوان می‌شود.
سنگ ماه
سنگ فیروزه سنگ اصلی ماه آذر است. همچنین متولدین ماه‌های بهمن و اردیبهشت نیز از فیروزه به عنوان سنگ فرعی ماه خود استفاده می‌کنند.