کار دستی یا در اصطلاح مرسوم آن صنایع دستی ساده چوبی و سنگی دستهای از لوازم کاربردی و تزئینی است. این وسایل معمولا با ابزارهای ساده ساخته میشود، نامگذاری کار دستی یا صنایع دستی به این دلیل است.
در نظر داشته باشید معمولا کالاهای با تولید انبوه و ساخت دستگاه صنعتی را جزو دسته صنعت دستی به حساب نمیآورند. همچنین به صورت کلی بسیاری از این صنایع در طول زمان و بر اساس باورهای فرهنگی، مذهبی، اعتقادی و … هر کشوری به وجود آمده و ریشه تاریخی در آن کشور دارد.
تفاوت کار دستی با صنایع دستی
در بحث تفاوت کار دستی با صنایع دستی باید به هدف و استفاده آن توجه کنیم. کار دستی ساخت وسایل و لوازمی تزئینی است که با هدف سرگرمی تولید و ساخته میشود، هر چند که دارای خلاقیت بسیاری باشد. اما صنایع دستساز ساخت لوازمی است که علاوه بر زیبایی، حفظ اصالت و خلاقیت قابل استفاده در زندگی روزمره انسان باشد.
نمیتوان منکر همپوشانی این بحث و شباهت بسیار زیاد این دو موضوع شد، زیرا خواستگاه و فعالیت بسیار نزدیکی به یکدیگر دارند.
صنایع دستی چیست؟
صنایع دستی بهره بردن از هنر دست افراد همراه ابزارهای ساده و مواد اولیه ( چوبی و سنگی ) جهت تولید و ساخت یک قطعه هنری است. این قطعه معمولا در یکی از زیر دستههای این صنعت قرار میگیرند.
تمایز هنر دستی با انواع دیگر محصولات امروزی قابل بیان است، این هنرها و کارهای دستی نه تنها از نظر فرآیند تولید با محصولات دیگر تفاوت دارند، بلکه نگرش و تفکری متفاوت را به علاقهمندان این هنر منتقل میکند.
وجه تمایز این صنایع با محصولات امروز در پروسه تولید خلاصه نمیشود و امور دیگری همچون فرهنگ مختص آن هنر و طرز تفکر و قدمت فرهنگی آن منطقه در این هنرهای دستی تولید شده نیز بازتاب دارد به شکلی که، هنر صنایع دستساز را نه به عنوان یک کالا، بلکه به عنوان یک تبادل ارزش ملی و فرهنگی تلقی مینمایند.
نظر چند نویسنده و محقق بزرگ درباره هنر:
“هنر تلفیقی از پیچیدگیهای سنتی و فرهنگی یک جامعه است.”
با این حساب کشور ایران با دارا بودن فرهنگ غنی و تاریخی بسیار عمیق جزو پیشروترین کشورها در همهگیر شدن این صنعت از قرون گذشته تا به حال بوده است، این در حالی است که صنعت هنرهای دستی در ۳۰۰۰ گونه مختلف هنری در کشورمان به ثبت رسیده است.
دستهبندی کارهای دستی
صنایع و کار دستی با توجه به تفاوتها و کاربرد مختلف در ابعاد متفاوت و نوع مخصوص از نظر سازمان ثبت جهانی، در دستههای مختلفی قرار میگیرند که به شکل زیر قابل بیان است:
- ساخت ساير فرآوردههاي دستي
- صنایع دستی ساده چوبی و سنگی
- ساخت اشيا مستظرفه و هنري
- ساخت محصولات فلزی و آلیاژها
- منبت کاری و کنده کاری بر روی چوب
- توليد فرآوردههاي پوست و چرم
- حکاکی و تراش برای روی سنگ
- حکاکی بر روی فلزات و آلیاژها
- توليد فرآوردههاي پوست و چرم
- سفالگری و سرامیک کاری
- نازک کاری روی چوب
- ساخت زيورآلات
- خراطی چوب
- کاشی گری
- شیشه گری
- نمدمالی
- ملیله کاری
- چاپهای سنتی
- روکاری بافتنی
- مینا کاری
- معرق کاری
- خاتم سازی
- حصیربافی
- دست بافی
کارهای دستی اصفهان
اصفهان یکی از شهرهای قدیمی و تاریخی ایران بوده است و افراد زیادی در خارج از ایران اصفهان را نماد فرهنگ و تمدن ایران میدانند، همچنین اصفهان مهد فرهنگ و هنر است و هنرمندان زیادی در شاخههای مختلف را پرورش داده است.
اما اگر بخواهیم به هنرهای دستی اصفهان اشاره کنیم باید بگوییم که انواع زیادی دارد که از جمله آن میتوان به خاتمکاری، میناکاری، قلمزنی، کاشیکاری، نگارگری و …. اشاره کرد.
یکی از دلایل جذب گردشگر در اصفهان و در ایران همین تنوع بسیار بالای کارهای دستی و زیرمجموعههای آن است. برای تقویت گردشگری باید سعی کنیم هر چه بیشتر این هنر دستی ایرانی و با ارزش را به تمامی جهان به درستی معرفی کنیم.
هنر دستی در غرب
شروع فعالیتهای هنری و کارهای دستی در غرب بر خلاف کشورهای آسیایی و به خصوص ایران عزیز عمر کوتاهی دارد و ریشه آن به 500 سال نمیرسد. همچنین این موضوع در آمریکا و استرالیا نیز به همین شکل دارای ریشه طولانی نمیباشد.
این مسئله بعد از انقلاب صنعتی و با توجه به تولیدات انبوه اهمیت خود را از دست داد. با توجه به زمان طولانی تولید و افزایش نیاز جامعه تولید کنندگان با روشهای سنتی نمیتوانستند نیازهای جامعه را پاسخگو باشند و به استفاده از دستگاههای صنعتی و تولید انبوه روی آوردند. این مسئله باعث کاهش خلاقیت و کیفیت محصولات شد.
در زمان حال همچنان این تولیدات به ندرت انجام میشود اما جنبه سرگرمی را دارد و دیگر به شکل یک شغل که هزینههای معیشتی را تامین کند مخاطب ندارد.
انواع صنایع دستی ساده چوبی ایرانی
صنایع دستی ساده چوبی جزو صنعتهای جذاب هنرهای دستی ایرانی به شمار میرود. افراد بسیاری از دیدن این هنر زیبا به وجد میآیند. اثر هنری که با چوب ساخته میشود باعث جذب افراد بسیاری در نگاه اول میگردد. خلق این اثر هنری به وسیله دست باعث میشود که شی تا زمانهای طولانی در ذهن مخاطب باقی بماند.
یکی از مواردی که باعث جذابیت بیشتر این صنعت میشود ذوق و قریحه خالق آن است. پس از فراگیری اصول اولیه کار با صنایع دستی چوبی، تولید کنندگان با توجه به استعداد و توانایی خود اشیا زیبایی را خلق میکنند. انواع کارهای دستی چوبی از چوب یا ساقه درختان ساخته می شود. در کشور ما با توجه به وجود انواع گونههای گیاهی مشکلی در این زمینه وجود ندارد. در ادامه چند نمونه از محصولات و صنایع دستی پوبی ساده را به همراه تصاویر به شما معرفی میکنیم.
نمونه صنایع دستی چوبی ساده
مهم نیست که یک نجار با تجربه هستید یا تازه شروع به کار کردهاید. ساخت این محصولات کار بسیار آسانی است. تنها موضوع مهم زمان است که باید صرف کنید تا این وسایل را بسازید. تنها کافیست وسیله مد نظر را انتخاب کنید و ابزار و وسایل ساخت آن را مهیا نمایید.
1. سبد گل خانه
یک پیشنهاد متفاوت برای منزل وجود سبد گل متفاوت است. با استفاده از چوب های مانده از ساخت دیگر وسایل این امکان مهیا است که ساخت ان وسیله انجام شود.
همچنین میتوانید رنگ دلخواه و مدل مورد نظر خود را پیاده سازی کنید. اگر علامت و نماد خاصی را مد نظر دارید پیاده سازی کنید. با کمی ذوق و خلافیت سبد گل زیبایی به محیط منزل اضافه میکنید که متفاوت و خاص باشد.
2. صفحه مدور منقوش با قابلیت نقاشی
این وسیله جز اولین و سادهترین تزئینات موجود در هر خانهای است. لوحهایی که دارای نقش اشیا جاندار یا بی جان باشد، بسیار بسیار میتواند احساس خوب در افراد خانه ایجاد کند.
3. تابلوی آشپزخانه دنج
ایجاد کردن و به نمایش گذاشتن همچین صحنهای زیبایی و صمیمیت بسیاری را برای مخاطب نمایان میکند. کافی شاپها، مکانهای دنج و … محیط مناسبی برای این موضوع است.
رنگ سفید کلاسیک است و هرگز از مد نمی افتد. شما می توانید این نمایشگر جذاب را با لیوانهای عتیقه یا آنهایی که خودتان ساخته اید، ایجاد کنید. جالب است بدانید که رنگ سفید بسیار در دلپذیر بودن وعده های غذایی موثر است.
پیکر تراشی
پیکر تراشی چوب یکی از انواع هنر دستی چوبی است که در آن فرد پیکر تراش با توجه به شکلی که در ذهن تجسم کرده یا در مقابل آن قرار دارد به چوب فرم داده و آن را به همان شکل در خواهد آورد. این شکل میتواند بدن انسان، پرندگان یا حیوانات باشد معمولاً از صنعت پیکرتراشی برای یادگاری و مجسمه افراد تاثیرگذار استفاده میشود.
خراطی چوب
خراطی چوب از جمله کارهای دستی ایرانی است که از زمانهای بسیار دور در کشور ما مرسوم بوده است. معمولاً این صنعت در نقاطی که چوب به اندازه کافی وجود داشته باشد رونق دارد. در صنعت خراطی از چوبهای نرم و مرغوب مثل چوب سفید، گردو، چنار و غیره میتوان استفاده کرد. موردی که در مورد این صنعت وجود دارد این است که خراطی به شدت مورد توجه جهانگردان قرار میگیرد.
معرق کاری
شاید یکی از ظریفترین و زیباترین کارها بر روی چوب را معرق کاری بدانید. روش کار معرق کاری به این شکل است که از طریق برش با سوزن به صورت ظریف درهای چوبی بسیار زیبایی پدید میآید و سپس روغن کاری شده و براق میگردد. باید بدانید که چوب هر درخت رنگ مخصوص به خود را دارد. از این ویژگی در هنر معرق کاری استفاده میشود.
کلمه معرق در معنی وصله میباشد. از معرق کاری برای تزیین بیشترین استفاده را میکنند. در سطح میز، تابلوهای نقاشی و خطاطی از معرق کاری بهره برده میشود. معمولاً معرق کاری جزء معروفترین انواع کارهای دستی ایرانی است.
خاتم کاری
خاتم کاری یکی است هنرهای دستی است که در آن با استفاده از اشکال منظم هندسی طرحهای زیبایی پدید میآید. مطرحترین نقش هندسی در خاتم کاری، مثلث متساوی الاضلاع است که بیشترین کاربرد را دارد. خاتم کاری در ایجاد طرحهای اسلیمی به وفور به چشم میخورد.